Η Μαχαμπαράτα με τα μάτια ενός μοναχικού παιδιού

Το αρχαίο έπος της Ινδίας «Μαχαμπαράτα» (τρεις φορές ογκωδέστερο από τη Βίβλο κι επτά φορές όσο η Ιλιάδα και η Οδύσσεια μαζί) το γνωρίσαμε στην Αθήνα από τη μνημειώδη παράσταση του Πίτερ Μπρουκ, μοιρασμένη σε τρεις μέρες, σε τρεις τρίωρες παραστάσεις, στο θέατρο Πέτρας στην Πετρούπολη, το 1986.

Η Σάμχιτα Αρνι, η συγγραφέας της εφηβικής «Μαχαμπαράτα», με δύο παιδιά φτωχικής μουσουλμανικής γειτονιάς στην Ινδία, σε πρόσφατη δημοσιογραφική έρευνά της Μέσα από την πολύχρονη κι αιματηρή διαμάχη δύο βασιλικών οικογενειών, συγγενικών μεταξύ τους, των Πάνταβα και των Καούραβα, διαγράφονται οι πολιτισμικές, θρησκευτικές και κοινωνικές ρίζες της Ινδίας.

Εμπλουτισμένο στο πέρασμα του χρόνου με διάφορες παραλλαγές μύθων, το κλασικό αυτό ινδικό κείμενο του 5ου αιώνα π.Χ. περιλαμβάνει στις σελίδες του και την περίφημη «Μπάγκαβαντ Γκίτα». Στα ελληνικά κυκλοφόρησε το ’90 (εκδόσεις Λιβάνη) σε μια συμπυκνωμένη μυθιστορηματική εκδοχή από τον Γάλλο σεναριογράφο Ζαν Κλοντ Καριέρ, συνεργάτη του Μπουνιουέλ και του Μπρουκ.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε μια αξιοπρόσεκτη εκδοχή της «Μαχαμπαράτα» σ’ έναν καλαίσθητο τόμο τριακοσίων σελίδων από την «’Αγρα», σε μετάφραση Σταύρου Παπασταύρου. Συγγραφέας του βιβλίου, που έχει τον ενδεικτικό υπότιτλο «Με τα μάτια ενός παιδιού», είναι η Ινδή Σάμχιτα ‘Αρνι. Η ίδια έχει ζωγραφίσει όλα τα σκίτσα των ηρώων και ηρωίδων του έπους, ασπρόμαυρα και φινετσάτα, που θυμίζουν στα καθ’ ημάς φιγούρες θεάτρου σκιών.

Το εντυπωσιακό σ’ αυτή την εκδοχή της «Μαχαμπαράτα» για εφήβους είναι ότι η Α’ρνι την έγραψε από τα οκτώ έως τα δώδεκα χρόνια της! Γραφή που σε εκπλήσσει για την ηλικία της, συνδυάζοντας παιδικότητα, βάθος, γλαφυρή αφήγηση. Σήμερα η Σάμχιτα ‘Αρνι  ασχολείται με τη συγγραφή άρθρων, σεναρίων και βιβλίων. Πρόσφατα έκανε μια δημοσιογραφική έρευνα για τα φτωχά παιδιά σε μουσουλμανικές γειτονιές.

– Ποια ήταν βασική σας επιδίωξη όταν αρχίσατε μικρή να γράφετε τη «Μαχαμπαράτα» για έφηβους αναγνώστες με δικές σας ζωγραφιές;

«Ξεκίνησα να ζωγραφίζω επεισόδια και σκηνές από τη Μαχαμπαράτα όταν ήμουν τεσσάρων χρόνων. Να γράφω, όμως, άρχισα στα οκτώ. Είχα επιστρέψει στην Ινδία ύστερα από τρία χρόνια στο Πακιστάν (ο πατέρας μου είναι κρατικός λειτουργός). ‘Ηταν καλοκαίρι και το σχολείο θα ξανάρχιζε δυο μήνες μετά περίπου. Η μητέρα μου, λοιπόν, μου έδωσε ένα ημερολόγιο και μου πρότεινε ν’ αρχίσω να γράφω. Αρχισα με τη Μαχαμπαράτα, γιατί ήταν η ιστορία που ήξερα καλύτερα. Δεν είχα κανένα «στόχο». Για μένα η Μαχαμπαράτα ήταν μια ιστορία για την ανθρωπιά, για τη ματαιότητα του πολέμου, για τους κινδύνους που κρύβει η φιλοδοξία, για την αξία της οικογένειας».

– Στο έπος αυτό θίγονται θέματα διαχρονικά, όπως το κυνήγι της εξουσίας, ο έρωτας, ο θάνατος, η αλαζονεία, η οικογένεια, η φιλία, το καθήκον. Υπάρχουν θεϊκές παρεμβάσεις, ήρωες είτε άνθρωποι είτε με θεϊκές καταβολές, και βεβαίως ο πόλεμος ως μεγάλος πρωταγωνιστής (μέχρις ενός σημείου αυτά τα στοιχεία υπάρχουν και στη δική μας Ιλιάδα του Ομήρου). Τι σας αγγίζει περισσότερο απ’ όλα αυτά;

«Υπάρχουν τόσο πολλά πράγματα στη Μαχαμπαράτα για τα οποία αξίζει να μιλήσει κανείς. Είναι εκπληκτικό έργο. Το ζήτημα που με άγγιξε ιδιαίτερα ήταν το ζήτημα του πολέμου. ‘Οπως και στην Ιλιάδα, η βίαιη, η άμεσα συνυφασμένη με τον θάνατο φύση του πολέμου είναι πάντα παρούσα στην αφήγηση. Ο πόλεμος είναι αναγκαίος, αλλά φέρνει την καταστροφή. Κάποιοι τον βλέπουν ως ευκαιρία να επιδείξουν γενναιότητα, αλλά, σε τελευταία ανάλυση, η φρίκη του είναι αυτό που μένει. Οι γενναίοι ή πεθαίνουν ή ακρωτηριάζονται και όσοι επιζήσουν υποφέρουν που βλέπουν τα παιδιά και τους φίλους τους να πεθαίνουν. Αξίζει τον κόπο; Κατά τη γνώμη μου, αυτό το ερώτημα θέτει η Μαχαμπαράτα, χωρίς όμως να δίνει και την απάντηση».

– Στον τότε πρόλογό σας γράφατε ότι είχατε αδυναμία περισσότερο στους κακούς ήρωες παρά στους καλούς σ’ αυτή την πολύχρονη διαμάχη ανάμεσα στους Πάνταβα και τους Καούραβα. Γιατί;

«Ως παιδί, το κακό μού φαινόταν πιο ενδιαφέρον από το καλό. Δεν νομίζω πως αποτελώ εξαίρεση. Πολλά παιδιά έχουν αυτή την τάση. Οι κακοί, οι πολύπλοκοι, οι διφορούμενοι χαρακτήρες ενός έργου έχουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Οι καλοί είναι πολλές φορές επίπεδοι, βαρετοί».

– Και στα 25 σας το ίδιο πιστεύετε; Το κακό έχει μεγαλύτερη γοητεία και δύναμη από το καλό;

«Ειλικρινά, δεν ξέρω».

– Τι επιρροή έχει σήμερα η Μαχαμπαράτα στην ινδική κοινωνία; Τη διαβάζουν; Τι λογοτεχνία διαβάζουν οι νέοι στην Ινδία;

«Ολοι γνωρίζουν τη Μαχαμπαράτα ή την έχουν διαβάσει. Είναι ακόμα ζωντανή και πάρα πολύ αγαπητή. Οι νέοι στην Ινδία διαβάζουν πολλά και διαφορετικά είδη λογοτεχνίας. Διαβάζουν τα πάντα: Χάρι Πότερ, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Ορχάν Παμούκ, μέχρι τα κόμικς μυθιστορήματα του Αλαν Μουρ».

– Σας θεώρησαν «παιδί-θαύμα» για την επίδοσή σας στο αρχαίο ινδικό έπος;

«Ορισμένοι, ναι. Δεν νομίζω, όμως, πως είμαι. Ημουν, απλώς, ένα παιδί μοναχικό, που δεν είχε πολλούς φίλους, και κατ’ επέκταση περνούσε πολλές ώρες γράφοντας. Και τυχερή που βρήκα εκδότη».

– Στο διάστημα που μεσολάβησε από τα 12 μέχρι σήμερα, που είστε 25 ετών, τι κάνατε; Με τι ασχολείστε τα τελευταία χρόνια;

«’Οταν ήμουν δώδεκα χρόνων έστειλαν τους γονείς μου στην Ταϊλάνδη κι έτσι έζησα εκεί τρία χρόνια. Γυρίσαμε στην Ινδία όταν ήμουν δεκαπέντε χρόνων. Εμεινα μόνο ένα χρόνο, γιατί στα δεκάξι μου πήρα υποτροφία για να ολοκληρώσω τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή μου στην Ιταλία. Μετά πήγα στις ΗΠΑ και σπούδασα Θρησκειολογία και Κινηματογράφο. Στη συνέχεια επέστρεψα στην Ινδία, όπου ζω τα τελευταία τρία χρόνια. Στην αρχή εργάστηκα ως βοηθός σκηνοθέτη σε ταινίες-ντοκιμαντέρ και στη συνέχεια άρχισα να γράφω σ’ ένα περιοδικό. Αυτή την εποχή εργάζομαι ως ελεύθερη επαγγελματίας συγγραφέας. Γράφω άρθρα, κινηματογραφικά σενάρια κι ένα μυθιστόρημα».**

 

Υπάρχει ελπίδα στην Ινδία

 

– Η γραφή και η ζωγραφική σάς απασχολούν το ίδιο; Πού νιώθετε πιο καλά; Θαυμάζετε κάποιους συγγραφείς, κάποιους εικαστικούς;

«Και τα δύο μ’ ενδιαφέρουν. Νομίζω όμως πως είμαι καλύτερη στη γραφή παρά στη ζωγραφική. Επέλεξα λοιπόν να είμαι συγγραφέας. Θαυμάζω πολλούς συγγραφείς αλλά και πολλούς καλλιτέχνες. Ενδεικτικά αναφέρω: Λούις Κάρολ, Τ.Σ. Ελιοτ, Τζέιν Οστιν, Νιλ Γκέιμαν, Ούρσουλα λε Γκεν, Ντόρις Λέσινγκ, Ιταλο Καλβίνο, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Τζιν Γουλφ. Μια και η κουβέντα μας αυτή θα δημοσιευτεί στην Ελλάδα, να προσθέσω ότι δύο αγαπημένοι μου ποιητές είναι ο Θεόκριτος και η Σαπφώ».

– Η βρετανική ταινία των 8 Οσκαρ «Slumdog Millionaire», με τον φτωχό κι ερωτευμένο νεαρό της Βομβάης που γίνεται εκατομμυριούχος μέσα από τηλεοπτικό παιχνίδι, πώς σας φάνηκε;

«Καλοφτιαγμένη και άρτια από τεχνική άποψη. Νομίζω όμως πως πήρε περισσότερους επαίνους απ’ ό,τι άξιζε. Μερικά σημεία μού άρεσαν -ειδικά όταν τα παιδιά μεγαλώνουν στις παραγκουπόλεις. Από ένα σημείο και μετά δεν με έπεισε, ειδικά προς το τέλος. Το σενάριο ήταν αδύναμο».

– Η φτώχεια και η εκπαίδευση αποτελούν τα μείζονα προβλήματα στην Ινδία; Είναι καλύτερη η θέση της γυναίκας σήμερα στη χώρα σας;

«Η Ινδία έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία χρόνια. Η φτώχεια και η εκπαίδευση αποτελούν αναμφίβολα τα μεγαλύτερα προβλήματα. Υπάρχει όμως ελπίδα. Η Ινδία έχει ισχυρή οικονομία, μια ανερχόμενη μεσαία τάξη και υπάρχει πλήθος ευκαιριών. Πρόκειται για μια εποχή με ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες εξελίξεις. Νομίζω πως η θέση τής γυναίκας σήμερα είναι καλύτερη. Μου είναι πολύ δύσκολο να είμαι αντικειμενική σ’ αυτό το ζήτημα. Μεγάλο ρόλο εξακολουθούν να παίζουν η οικονομική και η κοινωνική θέση. Πρέπει να γίνουν πολλά πράγματα ακόμα».

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=46937