Αποδιοπομπαίος τράγος

Μεταφορικά είναι αυτός στον οποίον ρίχνουμε την ευθύνη, το εξιλαστήριο θύμα.

Κυριολεκτικά η έκφραση αυτή αναφέρεται στο εβραϊκό έθιμο της εκδίωξης ενός τράγου στην έρημο, αφού προηγουμένως είχαν μεταφερθεί σε αυτόν συμβολικά όλες οι αμαρτίες του ισραηλιτικού λαού. Η νεότερη έκφραση (από το 1880) προέκυψε με επίδραση του αρχαίου ρήματος ἀποδιοπομπέομαι.

Η λέξη αποδιοπομπαίος ενσωματώνει δύο ιστορικά στοιχεία, τα οποία συγκλίνουν στη σημασία <<εκδίωξη με σκοπό τη κάθαρση, τον εξαγνισμό>>.

< ΠΕΜΠΩ >

Α. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ 1. στέλνω, στέλνω μακριά, αποστέλλω |με αιτ. και δοτ. |με αιτ. και εμπρόθετο προσδιορισμό |με αιτ. και μτχ. 2. στέλνω μήνυμα, στέλνω για να ειδοποιήσω ή να πληροφορήσω, αποστέλλω μια αγγελία ή μια συμβουλή |στέλνω για να πω, στέλνω διαταγή |στέλνω ως δώρο, στέλνω χάρισμα, δίνω ως εφόδια ταξιδιού 3. αποπέμπω, κάνω ή αφήνω κπ. ή κτ. να φύγει 4. οδηγώ, συνοδεύω |συμμετέχω σε μια πομπή, σε μια παρέλαση Β. ΜΕΣΟ |στέλνω ή φροντίζω να σταλεί κπ. κάπου για χάρη μου Γ. ΠΑΘΗΤΙΚΟ 1. αποστέλλομαι 2. φέρομαι εν πομπή.

Να μη ξεχνάμε και τη λέξη διαπόμπευση ως παράγωγο.

Ο παροιμιώδης όρος αποδιοπομπαίος τράγος κατάγεται από μια τελετουργία που περιγράφεται στην Παλαιά Διαθήκη, το Γιομ Κιπούρ, την Ημέρα της Εξιλέωσης. Δύο τράγοι παραδίδονται από την κοινότητα στον ιερέα ως θυσία εξαγνισμού. Ο ιερέας ρίχνει κλήρους για τους δύο τράγους στο ιερό προορίζοντας τον ένα για τον Γιαχβέ και τον άλλο για τον Αζαζέλ. Εκείνος του Γιαχβέ θυσιάζεται με τον κανονικό τρόπο, ο άλλος του Αζαζέλ στήνεται ζωντανός μπροστά στο ναό και ο ιερέας ακουμπάει τα δύο του χέρια στο κεφάλι του τράγου και εξομολογείται τις αμαρτίες του Ισραήλ. Μετά ο τράγος παραδίδεται σε έναν άνθρωπο που τον πηγαίνει στην έρημο.

Στην τελετή Γιόμ Κιπούρ υπάρχει μια ξεκάθαρη αίσθηση της εξομολόγησης του αμαρτήματος και της εξιλέωσης από την ενοχή. Οι διακριτές αυτές τελετουργίες υπήρξαν σε πολλούς πολιτισμούς. Όλες απεικονίζουν ένα μέσο ανανέωσης της επαφής με το καθοδηγητικό πνεύμα της κοινότητας και αποτελούν επίσης προσπάθεια εξορκισμού των δεινών που μαστίζουν την ανθρωπότητα, όπως η πανδημία, ο θάνατος, η βία, η φυσική και ψυχική οδύνη ή η αίσθηση της αμαρτίας και της ενοχής.

Σε όλη του την ιστορία το ανθρώπινο είδος προσπάθησε με διάφορες μεθόδους, μαγικού χαρακτήρα στους προϊστορικούς και πρώιμους ιστορικούς χρόνους, θρησκευτικού κατόπιν και εντέλει ψυχολογικού και κοινωνιολογικού στη σύγχρονη εποχή, ελπίζοντας να αποφύγει τα επαπειλούμενα κατά της κοινότητας δεινά και την ατομική ή ομαδική ενοχή του.

Σε τέτοιες τελετές εξιλέωσης της αρχαιότητας η ενοχή μεταφερόταν με μαγικό τρόπο σε άλλα πρόσωπα, σε ζώα, σε φυτά, ακόμη και σε άψυχα αντικείμενα. Το κακό ή τα δεινά θεωρούνταν λίγο-πολύ ένα είδος μόλυνσης που μπορούσε να εγκλειστεί σε ένα μαγικό αντικείμενο, μετατρέποντάς το σε ενσαρκωμένη μόλυνση που μπορούσε να εκδιωχθεί πλέον, με κάποιον φυσικό τρόπο.

Οι αρχαίοι Έλληνες φαίνεται πως γνώριζαν την ιδέα, σε μια διαφορετική μορφή. Στη Χαιρώνεια ο δήμαρχος και ο αρχηγός κάθε οίκου τελούσε μια τέτοια τελετή, κατά την οποία εκδιωκόταν η πείνα. Χτυπούσαν έναν σκλάβο με ραβδιά άγνου (agnus castus) της κοινής μας λυγαριάς, και τον εκδίωκαν από τον οίκο φωνάζοντας, «Έξω με την πείνα και μέσα με ευημερία και υγεία».

Ο μεγάλος εξαγνισμός της κοινότητας ήταν μια προσφιλής μέθοδος των τυράννων, από τους Τριάκοντα Τυράννους στην Αθήνα το 403π.Χ. ως τον Χίτλερ και τον Στάλιν. Στην Αγγλία της δυναστείας των Tudor και των Stewart (15ος -16ος αιώνας), υπήρχε ο θεσμός του whipping boy (παιδί για μαστίγωμα). Καθώς η βασιλεία ήταν Ελέω Θεού και ο μικρός πρίγκιπας ήταν σταλμένος από τον Θεό, για την ανάρμοστη συμπεριφορά του πλήρωνε ο μικρός ακόλουθος, ο οποίος ανατρεφόταν στο παλάτι αλλά φορτωνόταν τα λάθη του πρίγκιπα και κατά συνέπεια και την τιμωρία.

Πηγή: http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html- http://el.wiktionary.org/wiki/- http://noizy.gr/- http://el.wikipedia.org/wiki/- Ετυμολογικό λεξικό (Γ. Μπαμπινιώτη)

https://trupiakaltsa.wordpress.com/page/2/